حق مالکیت

رابطه شخص با اشیا، وسایل (ماشین و ...) را رابطه مالکیت می گویند. قانون زمانی از آن حمایت می کند که قانونی و مشروع باشد، مثلاً وقتی شخصی اموال خود را غصب می کند، قانون به عنوان حافظ حق او عمل می کند. فقط با رعایت کلیه قوانین و مقررات برای کسب اعتبار لازم دفاع می کند.

 

به حقی گفته می شود که مالک شیء یا مال حق استفاده از آن را داشته باشد و بتواند از حق طبیعی و قانونی خود بدون تسلط دیگری و با اختیار خود بر مال یا شیء برخوردار شود که به آن حق مالکیت می گویند. .

 

خواص حقوق مالکیت

در اینجا مالک می تواند سود خود را از ملک تحت تصرف خود گرفته و در آن مال یا شیء تصرف کند.

 

هر مالکی نسبت به اموال خود حق هر گونه تصرف و منفعتی را خواهد داشت و تنها در صورتی که قانون مواردی را استثنا کرده باشد از این حق برخوردار نخواهد شد.

 

مطلق بودن در حق مالکیت:

گاهی مالکیت دارای حقوق عینی است و در مقابل هر ادعایی قابل استناد و ارائه است. امروزه حق مالکیت توسط قوانین مختلف محدود شده است و با استثنائات زیادی مواجه است، از جمله:

 

1- قوانین اصلاحات ارضی

 

2- قانون زمین شهری

 

3- قانون روابط موجر و مستاجر 1356

 

4- لایحه قانونی خرید و تملک زمین و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت.

 

مالک تا چه حد می تواند دارایی باشد؟

 

در قاعده مندرج در ماده 30 قانون مدنی، منشأ مطلق مالکیت که به اصل تبعیت معروف است، بیان می دارد که قاعده برای برقراری عدالت اجتماعی و انضباط عمومی معنای مطلق نخواهد داشت و در این صورت آسیب باید توسط یک نفر به دیگری وارد شود. و بر اساس این قاعده اصل بی ضرر رخ خواهد داد.

 

تطبیق دو قاعده لاضرر و همدستی با یکدیگر ممکن نیست و در موارد تعارض، قاعده لاضرر ارجح خواهد بود. در این عدم تعارض قاعده استخلاف و عدم ضرر، منتفع بودن و تصرف در مال مستلزم اضرار به غیر نیست.

 

با توجه به انحصار حق مالکیت:

 

مالک نسبت به مال خود حق جامع دارد و حق دارد کسی را از تردد در حریم ملک خود باز دارد هر چند راه رفتن وی ضرری به مال او نرساند.

 

دوام مالکیت چه چیزی را ثابت می کند؟

در این مالکیت مدت معینی تعیین نمی شود و تا زمانی که نوع موضوع مشخص باشد، مالکیت دائمی است و با عدم استفاده از ملک یا راکد ماندن ملک، مالکیت از بین نمی رود و انتقال مال، معامله، ارث یا وصیت با دائمی بودن مالکیت منافاتی ندارد. زیرا در این موارد مالک تغییر می کند اما ملک به همان شکلی که هست باقی می ماند.

 

گاهی ارتباط بین مالکیت و عین مال قطع می شود، در حالی که نه مال تلف می شود و نه حقی منتقل می شود. حق مالکیت منتقل نمی شود و تلف می شود و جزو اموال محسوب می شود.

 

با توجه به توصیفی که در مورد مالکیت داشتیم، باید مالکیت را به عنوان یک حق دائمی توصیف کنیم و بر اساس آن حق، شخص می تواند در ملک خود تصرف کند و از تمام منافع آن بهره مند شود.

 

توابع حق مالکیت

یکی از نتایج مطلق مالکیت، تملک مال توسط مالک از ملکی است که به دست می آورد. بنابراین حق مالکیت مالک دارای توابع و خواص ملکی خواهد بود. و مالکیت این منافع را مالکیت ثانویه می گویند که شامل مالکیت اموال اعم از فضا و زمین می شود.

 

اثبات مالکیت با اثبات تملک

 

وقتی دو نفر ادعای مالکیت یک ملک را داشته باشند و هر کدام منکر مالکیت دیگری شوند، دعوی برای اثبات مالکیت مطرح می شود. فردی که ادعای مالکیت دارد می تواند با ارائه اسناد، شهود، سوگند و استشهادنامه مالکیت خود را ثابت کند که همه اینها به اثبات ادعا کمک می کند. یکی از موارد ادله ثبوت اماره است و طبق ماده 35 تصرف به عنوان مالک دلیل مالکیت خواهد بود مگر اینکه در این دسته خلاف آن ثابت شود. این ماده را پایه ید می نامند.

 

ارکان حقوق مالکیت

اول رکن مادی قضیه که تسلط و تفوق در مالکیت است که تسلط مالی روی می دهد و با انجام اموری مانند خانه نشینی، تعمیر خانه یا راندن ماشین و سوار شدن به آن و اموری مانند فروش و اجاره. نیز از جمله موارد هستند. ماده موضوع است.

 

اما دومین رکن معنوی قضیه، اندیشه داشتن حق مالکیت و قصد و هدف از اعمال حق به عنوان مالکیت است.